Komt er echt een ZZP-crisis in Nederland?

De zzp-wereld lijkt op zijn kop te staan. Vanaf januari 2025 gaat de Belastingdienst handhaven op schijnzelfstandigheid. Dit leidt tot onzekerheid en paniek bij zzp’ers en opdrachtgevers. Met een recordaantal uitschrijvingen en een terughoudendheid in het inhuren van zelfstandigen, dreigt een groot deel van de bijna 1,2 miljoen zzp’ers in Nederland in de problemen te komen, in dit artikel wil ik verder ingaan op wat dit betekent en wat we kunnen verwachten vanaf de ingang van deze wet in januari 2025.

Het aantal ZZP´ers tussen de 15 en 75 jaar in Nederland:

Bron: CBS

Nederland telt momenteel bijna 1,2 miljoen (zelfstandige) zzp’ers, volgens cijfers van het CBS. Dit is het hoogste aantal ooit. Zzp’ers vertegenwoordigen 11% van de beroepsbevolking en zijn actief in uiteenlopende sectoren zoals zorg, techniek en creatieve beroepen.

Echter, schijnzelfstandigheid blijkt een veelvoorkomend probleem. Schattingen lopen uiteen van 20% tot 50% van de zzp’ers. Schijnconstructies zijn vooral populair in sectoren zoals kinderopvang, media en cultuur, omdat ze opdrachtgevers veel kosten besparen. Dit model wordt echter onhoudbaar door de aangekondigde handhaving.

De kernpunten uit de nieuwe wet DBA:

Bron: Belastingdienst

Handhaving vanaf januari 2025

De Belastingdienst richt zich vanaf januari 2025 op het opsporen van schijnzelfstandigheid. Werkgevers die zzp’ers in een schijnconstructie inzetten, riskeren naheffingen en vanaf 2026 zelfs boetes. Dit leidt tot rigoureuze veranderingen:

• Bedrijven zoals Uber Eats stoppen met zzp’ers in Nederland.

• Kinderopvanginstellingen nemen afscheid van zzp’ers.

• Meer dan 100.000 zzp’ers hebben zich in 2024 al uitgeschreven bij de Kamer van Koophandel, een stijging van 25% ten opzichte van 2023.

De Belastingdienst hanteert drie criteria die typerend zijn voor een dienstverband: arbeid, loon en gezag. Maar om een arbeidsrelatie daadwerkelijk als een arbeidsovereenkomst te kwalificeren, moet er meer worden beoordeeld. Hierbij speelt het zogenaamde beslis- en afwegingskader een belangrijke rol. Dit betekent dat feiten en omstandigheden in onderlinge samenhang worden bekeken.

“Niet één enkel feit of één enkele omstandigheid is beslissend,”

aldus de Belastingdienst. De wat een holistische aanpak genoemd wordt, komt voort uit een uitspraak van de Hoge Raad, waarin het belang van een bredere beoordeling werd benadrukt.

Deliveroo-arrest: Negen factoren voor beoordeling

De Belastingdienst wijst op het Deliveroo-arrest, waarin negen punten zijn uitgewerkt om te bepalen of een arbeidsrelatie voldoet aan de kenmerken van een dienstverband. Deze factoren zijn:

1. Aard en duur van de werkzaamheden: Zijn de werkzaamheden structureel en langdurig?

2. Werktijden en uitvoering: In hoeverre bepaalt de opdrachtgever de werktijden en de manier van werken?

3. Integratie in de organisatie: Is de opdrachtnemer een wezenlijk onderdeel van de organisatie?

4. Persoonlijke uitvoering: Is de opdrachtnemer verplicht om het werk persoonlijk uit te voeren?

5. Totstandkoming afspraken: Hoe zijn de afspraken tussen partijen tot stand gekomen?

6. Beloning: Hoe wordt de beloning bepaald en uitbetaald?

7. Commercieel risico: In welke mate loopt de opdrachtnemer commercieel risico?

8. Ondernemerschap: Kan de opdrachtnemer zich gedragen als ondernemer? Bijvoorbeeld: heeft hij meerdere opdrachtgevers of investeert hij in zijn reputatie?

9. Duur relatie: Hoe lang werkt de opdrachtnemer al voor dezelfde opdrachtgever?

   
   

Advies van de Belastingdienst: Leg alles goed vast

Om risico’s te beperken, adviseert de Belastingdienst opdrachtgevers om zorgvuldig te documenteren hoe de arbeidsrelatie is beoordeeld. Dit omvat:

• Het vastleggen van de afwegingen op basis van de negen criteria.

• Regelmatige monitoring van contracten en werkafspraken.

• Controle op de feitelijke uitvoering van het werk en tijdige aanpassing van afspraken bij veranderingen.

Dit helpt niet alleen om compliant te blijven met deze nieuwe regels, maar biedt ook bescherming bij een eventuele controle door de Belastingdienst mocht dit je overkomen.

Detacheerders profiteren, maar tegen een prijs

Detacheerders en uitzendbureaus spelen in op de vraag naar flexibele arbeid en profiteren. Zzp’ers die hun zelfstandigheid willen behouden, kiezen vaker voor een detacheringsconstructie. Volgens Cristel van de Ven, voorzitter van de Vereniging Zelfstandigen Nederland, zien deze bureaus hun kans schoon om zzp’ers op hun loonlijst te zetten en hen weer aan opdrachtgevers te detacheren.

Deze tussenpersonen rekenen echter fors hogere tarieven om risico’s te dekken, zoals leegloop van personeel. Dit maakt het inhuren van flexibele krachten duurder voor opdrachtgevers, vooral in sectoren zoals zorg en onderwijs, waar budgetten al onder druk staan.

Zzp’ers en opdrachtgevers de grootste verliezers

De onzekerheid rondom de wetgeving leidt tot een terughoudendheid bij opdrachtgevers. Zelfs zzp’ers die volledig aan de regels voldoen, zien opdrachten opdrogen. Voor veel zzp’ers is de keuze beperkt tot loondienst of detachering, waarbij de autonomie die zij zochten als zelfstandige verloren gaat.

Publieke sectoren zoals zorg en onderwijs worden eveneens hard getroffen. Hogere tarieven van detacheringsbureaus en complexe administratie zorgen voor extra kosten en inefficiënties. Dit raakt de kwaliteit van de dienstverlening en zet druk op een toch al krappe arbeidsmarkt.

Kritiek: Paniek onnodig, maar kennis ontbreekt

Arbeidsrechtwetenschapper Niels van der Neut stelt dat veel paniek onnodig is.

"Met de juiste contractuele afspraken blijft er veel mogelijk,"

zegt hij. Toch ontbreekt het opdrachtgevers en zzp’ers vaak aan kennis over de wetgeving. Lars Evers, directeur van freelanceplatform Jellow, merkt dat de angst voor controles verlammend werkt.

Hoewel de huidige situatie vooral onzekerheid brengt, biedt de nieuwe wetgeving ook kansen. Werkgevers worden gedwongen hun arbeidsvoorwaarden aantrekkelijker te maken om personeel aan zich te binden. Dit kan leiden tot betere arbeidsomstandigheden voor werknemers en een herziening van traditionele werkrelaties.

De handhaving op schijnzelfstandigheid dwingt zzp’ers en opdrachtgevers tot actie. Detacheerders en uitzendbureaus winnen op korte termijn, maar de vraag blijft of dit model duurzaam is. Voor zzp’ers betekent deze situatie een verlies aan autonomie en groeiende onzekerheid.

Zowel zelfstandigen als opdrachtgevers zullen zich beter moeten informeren en aanpassen om te overleven in deze nieuwe realiteit. Hoewel het voelt als een crisis, kan deze periode ook leiden tot een gezondere balans in de Nederlandse arbeidsmarkt.