ING slaat alarm: Ongewone ontwikkelingen op de arbeidsmarkt
In het kort:
De arbeidsmarkt in de eurozone zal in 2025 minder krap worden, wat leidt tot tragere loongroei en een stijging van de werkloosheid, voorspellen ING-economen Bert Colijn en Carsten Brzeski.
De margegroei van bedrijven is fors afgenomen van 10% begin 2023 naar bijna 1%, waardoor bedrijven zich meer gaan richten op arbeidsproductiviteit en kostenbeheersing.
Een ontspannende arbeidsmarkt biedt de Europese Centrale Bank (ECB) mogelijk ruimte om de rente te verlagen, wat economische stimulering zou kunnen bevorderen.
Hoewel de eurozone-economie sinds eind 2022 stagneert, blijft de werkloosheid op een historisch laag niveau van 6,4%. Dit roept de vraag op hoe een bijna stilstaande economie toch kan leiden tot een oververhitte arbeidsmarkt. Het antwoord ligt deels in arbeidshamsteren, waarbij bedrijven werknemers aanhouden ondanks lagere productie. Deze situatie lijkt nu ten einde te komen met de afnemende winstgroei en een daling van het aantal vacatures.
In de afgelopen jaren werd de arbeidsmarkt sterk beïnvloed door uitzonderlijke omstandigheden, zoals de pandemie, die leidde tot een daling van de productiviteit en het aantal gewerkte uren. Sinds 2019 is de gemiddelde productiviteit per gewerkt uur niet teruggekeerd naar het pre-pandemische niveau, wat heeft geleid tot een kunstmatig hogere vraag naar werknemers. Als de trends van voor de pandemie waren doorgezet, zouden er 4,3 miljoen minder werknemers nodig zijn.
Okun's Wet beschrijft het verband tussen de groei van de economie (het BBP) en de werkloosheid. Het idee is simpel: als de economie goed groeit, neemt de werkloosheid meestal af, en als de economie krimpt of stagneert, stijgt de werkloosheid. Okun's Wet helpt economen om te voorspellen hoeveel de werkloosheid kan veranderen wanneer de economie groeit of krimpt. De huidige werkloosheid en openstaande banen (vacatures) in de Eurozone:
Bron: ING
In dit specifieke geval, hebben onderzoekers gekeken naar gegevens uit de periode 2000-2019 in de eurozone, om te berekenen hoeveel werkloosheid er "normaal" zou zijn, gegeven de groeiverwachtingen van het BBP. Ze hebben de pandemie buiten beschouwing gelaten, omdat de coronacrisis het economische systeem te veel verstoorde en de werkloosheidscijfers in die periode niet representatief zijn voor normale omstandigheden.
Met deze methode kunnen ze afwijkingen van de "natuurlijke" werkloosheidsgraad inschatten. Dit geeft inzicht in hoe de werkloosheid zich de komende jaren waarschijnlijk zal ontwikkelen na de verstoringen door de pandemie en de daaropvolgende inflatieschok.
Nu de economie in de eurozone stagneert, zou je verwachten dat de werkloosheid stijgt, maar dat is nog niet gebeurd zoals je hierboven zag. Dit kan worden verklaard door bedrijven die werknemers hebben vastgehouden, zelfs met lagere productie. Maar op basis van Okun's Wet verwachten economen dat de werkloosheid binnenkort toch zal stijgen, omdat de groei van de economie te zwak is om de huidige lage werkloosheid te ondersteunen.
Met andere woorden, we gaan terug naar een "normale" situatie, waarbij werkloosheid en economische groei weer meer met elkaar in lijn komen te liggen.
De forse inflatie van de afgelopen jaren stelde bedrijven in staat om hogere kosten, zoals stijgende lonen, door te berekenen in hun prijzen. Dit zorgde voor sterk stijgende bedrijfswinsten, met een margegroei die begin 2023 nog boven de 10% lag. Echter, met de normalisatie van de inflatie is de margegroei teruggevallen naar bijna 1%, wat een belangrijke keerpunt betekent voor de arbeidsmarkt.
De gebroken trend in productiviteit van werknemers:
Bron: ING
De huidige situatie is onhoudbaar voor veel bedrijven. Ze kunnen zich niet langer veroorloven om werknemers aan te houden zonder dat daar productiviteitsverbeteringen tegenover staan. Bedrijven moeten hun kosten per product verlagen door ofwel minder mensen in te zetten voor hetzelfde werk of door de loongroei af te remmen. Dit kan leiden tot hogere werkloosheid of een verzwakte loongroei in de komende jaren. Vooral in landen als Duitsland en Nederland is de loongroei nog steeds hoog, maar dat komt doordat de lonen hier nog steeds bezig zijn met een inhaalslag ten opzichte van de inflatie.
ING-economen voorspellen dat de werkloosheid in de eurozone langzaam zal toenemen en de loongroei zal afnemen, wat waarschijnlijk in 2025 zichtbaar wordt. Dit wordt versterkt door de afnemende vraag naar arbeid in de private sector en de druk op overheden om hun uitgaven terug te schroeven, wat ook invloed heeft op de (semi-)publieke sector. Het aantal banen in deze sector is sinds de pandemie met 7% gestegen, maar dit kan afnemen naarmate landen hun begrotingstekorten willen reduceren.
De achterstand van private banen t.o.v. (semi-)publieke banen in een grafiek gevat:
Bron: ING
Dit fenomeen zien we overigens ook in Amerika, waar eerder al een erg frappante ontwikkeling te zien was in de banencijfers. Hoewel we namelijk allemaal verbaasd waren over de enorme groei in banen de afgelopen maand (met een forse beursstijging als gevolg), nam het aantal private banen daar juist af. De gerapporteerde kwam ook daar van een enorme groei in publieke banen, een ontwikkeling die erg belangrijk is aangezien deze cijfers dus wellicht niet de daadwerkelijke staat van de hele economie vertegenwoordigen.
De ECB volgt deze ontwikkelingen op de voet, aangezien de krapte op de arbeidsmarkt de loongroei hoog houdt en daarmee de inflatie voedt. Een verzwakking van de loongroei zou de ECB de ruimte kunnen geven om de rente te verlagen. Met een renteverlaging van 25 basispunten naar 3,25% in het vooruitzicht, zou de ECB de economie verder kunnen stimuleren en een scherpe daling van de vraag proberen te voorkomen.
Hoewel de arbeidsmarkt in de eurozone de afgelopen jaren uitzonderlijk krap was, lijkt er nu een einde te komen aan deze situatie. Met een afname van de winstgroei en toenemende kosten, zullen bedrijven hun personeelsbestand gaan afbouwen of de loongroei afremmen. Deze "normalisering" van de arbeidsmarkt zal waarschijnlijk in 2025 zichtbaar worden, met als gevolg een lichte stijging van de werkloosheid en een daling van de loongroei. De ECB kan hiervan profiteren door de rente te verlagen en zo de economie een broodnodige impuls te geven.
Comments