De Nederlandse staatsfinanciën: een baken van stabiliteit?

In het kort:

• In een onzekere financiële markt met stijgende rentes, behoudt Nederland zijn stabiliteit.

• Nederland heeft een staatsschuld die onder de 50% van het bbp ligt, vergeleken met het Europese gemiddelde van meer dan 100% en de VS met 120%.

• Slim financieel beleid heeft de gemiddelde looptijd van de Nederlandse staatsschuld verhoogd naar tien jaar, waardoor het land minder gevoelig is voor rentestijgingen.

In een wereld waar financiële onzekerheid en economische schommelingen aan de orde van de dag zijn, is het goed om te zien hoe de Nederlandse staat met zijn staatsschuld omgaat. Te midden van stijgende rentetarieven en aankomende grote uitgaven, blijkt Nederland een voorbeeldige positie in te nemen op het wereldtoneel als het gaat om overheidsfinanciën.

Nederland: een rots in de branding?

De recente financiële onrust heeft wereldwijd beleggers nerveus gemaakt, vooral met betrekking tot renteschommelingen. Terwijl de inflatie daalde, hielden hardnekkig hoge energieprijzen de rente op tienjarige staatsleningen op ruim 3,3 procent, het hoogste niveau sinds 2011. Dit bracht beleggers ertoe om hogere rentetarieven te eisen, gezien de vertraging in het disinflatieproces.

Een bijkomende factor is dat centrale banken, inclusief die in de VS, hun rentetarieven langer hoog houden dan verwacht, wat de druk op de financiële markten verhoogt. Daarnaast dreigen begrotingstekorten in het Westen te stijgen, wat de leningen van overheden duurder maakt.

Inflatie en lage staatsschuld

Onder de oppervlakte schuilt een belangrijk feit: de lage staatsschuld is niet enkel een verdienste van het kabinet. Hogere inflatie leidt niet alleen tot hogere prijzen in de supermarkt, maar ook tot een grotere economie. Hoe hoger de inflatie, hoe sneller de economie groeit, en daarmee daalt de relatieve staatsschuld, die altijd wordt afgezet tegen het bbp.

Op dit moment bedraagt de staatsschuld minder dan 48% van het bbp, ver onder de Europese bovengrens van 60%. Volgend jaar wordt zelfs verwacht dat dit cijfer nog verder zal dalen. Maar daarna wordt het ingewikkelder.

Groeiend begrotingstekort

Het begrotingstekort zal in 2024 naar verwachting stijgen tot 2,4% van het bbp. De overheid wil meer uitgeven aan defensie, asiel en onderwijs, terwijl de inkomsten dalen. Dit is waar de zorgen beginnen te ontstaan. Als het huidige beleid wordt voortgezet, waarschuwt de Raad van State dat Nederland vanaf 2026 de Europese bovengrens van 3% zal overschrijden. Bovendien merkt de Raad van State op dat het huidige begrotingsbeleid 'expansief' is, wat betekent dat het de inflatie aanwakkert.

Roep om diepere analyse

Een interessante oproep van de Raad van State is de vraag om een diepere analyse van overheidsuitgaven. Neem bijvoorbeeld armoedebestrijding, waar de overheid nu 2 miljard euro extra aan toewijst om de koopkracht van lage en middeninkomens te verbeteren. Echter, volgens de Raad van State is het niet alleen de externe factoren, zoals de coronacrisis en de energiecrisis, die armoede veroorzaken. Er zijn structurele problemen in onze economie die dit in stand houden.

De vraag is: waarom is er structurele armoede in Nederland, en waarom kunnen gewone mensen geen gewone boterham verdienen zonder koopkrachtmaatregelen? Hoewel er onderzoek wordt gedaan naar beleid, blijft het moeilijk om antwoorden te vinden op hoe het anders kan. Het zijn politieke vraagstukken die niet alleen op ambtenaren en planbureaus kunnen worden afgeschoven.

Terwijl Nederland nu nog schittert met gezonde financiën, moeten we ons voorbereiden op een toekomst waarin uitdagingen en zorgen wellicht toenemen. De lage staatsschuld en begrotingstekorten kunnen niet als vanzelfsprekend worden beschouwd, en een diepgaandere analyse van overheidsuitgaven is noodzakelijk om structurele problemen aan te pakken.

Nederland's financiële fort

In dit klimaat van onzekerheid en bezorgdheid over begrotingstekorten, bevindt Nederland zich in een uitzonderlijke positie. De staatsschuld als percentage van het bbp blijft onder de 50%, wat meer dan de helft lager is dan het gemiddelde van de eurozone van 100% en veel lager dan de Verenigde Staten waar het zelfs tot 120% gestegen is.

Wat Nederland nog meer onderscheidt, is het beheer van zijn staatsschuld. De gemiddelde looptijd van de Nederlandse staatsschuld is verhoogd naar tien jaar, waardoor het land minder gevoelig is voor rentestijgingen in vergelijking met Duitsland en de Verenigde Staten, die respectievelijk slechts een gemiddelde looptijd van acht jaar hebben.

Financieel gezond en verstandig

De voordelen van deze sterke financiële positie zijn duidelijk zichtbaar in de cijfers. Nederland betaalt aanzienlijk minder rente in vergelijking met landen als Italië en de Verenigde Staten. De relatief lage staatsschuld betekent ook dat Nederland een kleiner deel van zijn overheidsbudget aan rentelasten besteedt, slechts 0,5% van het bbp, wat aanzienlijk lager is dan het eurozone-gemiddelde.

Natuurlijk betekent dit niet dat Nederland roekeloos met zijn financiën kan omgaan. Europese regels en economisch beheer spelen nog steeds een rol in het begrotingsbeleid. Er zijn ook zorgen over de toekomst, zoals economische neergang en de kosten van vergrijzing en klimaatmaatregelen. Niettemin beschikt Nederland over aanzienlijke pensioenreserves, wat geruststellend is voor de toekomst.

In een wereld vol onzekerheid en uitdagingen blijkt Nederland een baken van stabiliteit en financiële verantwoordelijkheid te zijn. De Nederlandse staatsschuld is een van de minste zorgen in deze complexe tijden.

Heb je vragen of opmerkingen? Stuur een e-mail naar rens@debelegger.nl