115.000 gezinnen vrezen voor hun woonlasten

In het kort:

• 115.000 Nederlandse gezinnen voorzien serieuze problemen met het betalen van hun hypotheeklasten in de komende twaalf maanden.

• Maatregelen en zorgen: Bijna de helft van de huiseigenaren maakt zich zorgen over de stijgende woonlasten en neemt voorzorgsmaatregelen zoals meer werken en besparen op dagelijkse uitgaven.

• Economische kwetsbaarheid: Ondanks de lage werkloosheid blijven veel huishoudens kwetsbaar door hoge hypotheekschulden en beperkte buffers.

Uit de laatste cijfers van de Nationale Hypotheek Garantie (NHG) blijkt dat bijna 45% van de Nederlandse huiseigenaren verwacht de komende maanden moeite te krijgen met het betalen van hun woonlasten, inclusief hypotheek, energiekosten en verzekeringen.

Dit is een alarmerende trend, zeker omdat 3%, overeenkomend met ongeveer 115.000 gezinnen, zelfs aanzienlijke problemen voorziet bij het betalen van hun woonlasten. Dit sentiment geeft aan dat de financiële gezondheid van Nederlandse huishoudens onder druk staat, ondanks de lage werkloosheid van momenteel (slechts) 3,5%.

Het aantal werklozen in Nederland de afgelopen 10 jaar:

Bron: CBS

Een kernprobleem is het gebrek aan financiële buffer bij veel Nederlandse gezinnen. Volgens Nibud zou een huishouden 1,1% van de WOZ-waarde van hun huis opzij moeten zetten als reserve. Voor een woning met een WOZ-waarde van €300.000 betekent dit een benodigde buffer van ongeveer €3.000. Veel huishoudens missen echter deze financiële vangnetten, waardoor ze kwetsbaar zijn voor onverwachte kosten, zoals onderhoud of verduurzaming van de woning. Jean Dohmen, financieel journalist bij het FD, benadrukt dat deze kwetsbaarheid diep geworteld zit in het financiële stelsel van Nederland, waar veel gezinnen met hoge hypotheekschulden te maken hebben.

De impact van deze zorgen gaat verder dan de portemonnee. Volgens de Woonlastenmonitor van NHG geeft 21% van de huiseigenaren aan regelmatig stress te ervaren door de financiële druk. Bijna 14% van de ondervraagden zegt zelfs dat zij wel eens wakker liggen door geldzorgen. Dit benadrukt het belang van financiële stabiliteit voor de mentale gezondheid, een verband dat door NHG-bestuursvoorzitter Carla Muters wordt onderstreept: “De impact van financiële zorgen op je gezondheid is groot.”

Om de stijgende kosten het hoofd te bieden, heeft een aanzienlijk deel van de huishoudens besloten hun bestedingspatroon aan te passen. Maar liefst 23% van de huiseigenaren is meer gaan werken, en 56% bespaart op dagelijkse uitgaven. Uitgaven aan boodschappen, horeca, en energie staan hierbij bovenaan de lijst. Deze trend laat zien hoe huishoudens creatieve oplossingen zoeken om financiële ruimte te creëren, zelfs als dat betekent dat ze meer uren moeten maken of hun levensstijl moeten aanpassen.

Ondanks de toename in zorgen, blijft het aantal betalingsachterstanden voor nu (gelukkig) stabiel. Eind september 2024 hadden 7,3 miljoen Nederlanders een lening om rond te kunnen komen, een daling vergeleken met de 9 miljoen huishoudens in 2019. Dit wijst erop dat veel gezinnen vooralsnog in staat zijn om de eindjes aan elkaar te knopen, al blijft er een risico als er plotseling een economische tegenwind komt. Zoals Dohmen waarschuwt: “Het is alsof je langs allemaal groene stoplichten rijdt, maar zodra er eentje op oranje springt, kan de zaak stokken.”

De huidige stabiliteit biedt een schijn van veiligheid, maar de hoge hypotheekschulden en lage buffers blijven fundamentele problemen die de veerkracht van Nederlandse huishoudens beperken. Indien de economie een recessie ingaat of de rente verder stijgt, kan de situatie snel escaleren. Dit vraagt om alertheid van zowel banken als beleidsmakers om tijdig in te grijpen en ondersteuning te bieden waar nodig. De verhoging van de grens voor een NHG-hypotheek naar €450.000 is hierbij een stap, maar de vraag is of dit genoeg zal zijn om de structurele kwetsbaarheid in de markt te verminderen.

Wat gaat er komende tijd met de rentestand gebeuren?

Na de recente renteverlaging door de Europese Centrale Bank (ECB) lijkt er ruimte voor een lichte daling in de variabele hypotheekrentes, terwijl de langetermijnrentes voor hypotheken naar verwachting stabiel blijven. De gemiddelde variabele hypotheekrente wordt verwacht binnen de komende zes weken met 0,2 tot 0,25 procentpunt te dalen. Deze ontwikkeling volgt op de renteverlaging van de ECB, die directe invloed heeft op de variabele tarieven.

Op dit moment ligt de gemiddelde variabele hypotheekrente met NHG-verzekering op 4,92%, terwijl het tarief zonder NHG nog hoger ligt op 5,38%. Ter vergelijking: de 10-jaars vaste rente met NHG is aanzienlijk lager en staat op 3,56%, terwijl deze voor hypotheken zonder NHG op 4,39% ligt. Het verschil tussen de variabele en vaste rente blijft groot, wat huiseigenaren aanmoedigt om te kiezen voor een langere rentevaste periode.

Hoewel variabele tarieven dalen, zijn de verwachtingen voor hypotheken met langere rentevaste perioden anders. De rente op de 10-jarige Nederlandse staatslening, een belangrijke indicator voor hypotheekkosten, blijft stabiel rond de 2,5%. Deze stabiliteit maakt dat geldverstrekkers minder ruimte zien om de tarieven voor 10 jaar of 20 jaar vast te verlagen. Daarnaast speelt de concurrentiestrijd op de hypotheekmarkt een rol: geldverstrekkers hebben hun tarieven al verlaagd om klanten aan te trekken, wat de marges onder druk heeft gezet.

Nederlandse huishoudens worden steeds gevoeliger voor financiële schokken door hoge hypotheeklasten en beperkte buffers. Hoewel betalingsachterstanden momenteel stabiel blijven, kan een economische neergang dit snel doen veranderen. Inzicht in financiële gezondheid en toegang tot vangnetten zoals de NHG zijn cruciaal om de impact van deze kwetsbaarheden te beperken.